వర్ణన రత్నాకరము - వైజయంతీ విలాసం - సారంగు తమ్మయ

వర్ణన రత్నాకరము - వైజయంతీ విలాసం - సారంగు తమ్మయ 

ఆ విప్రోత్తము వజ్రపంజర నిభంబై నిశ్చలంబైన స
ద్భావంబంగన సాహచర్య గుణ సంపర్కంబునన్ లోహమై
గ్రావంబై ధృడ దారువై తరుణ వృక్షంబై ఫలప్రాయమై
పూవై తన్మకరందమై కరిగెఁ బోఁ బోఁ నీళ్ళకున్ బల్చనై
                                      వైజయంతీ విలాసము - సారంగు తమ్మయ -అ 2, పద్య 139

గోల్కొండసామ్రాజ్యాన్ని పాలించిన కులీ కుతుబ్ షాహీ కాలం నాటి సారంగు తమ్మయ్య  -అనే కవి రచించిన
“వైజయంతీ విలాసం”అనే కావ్యం లోని విప్రనారాయణ చరిత్రము లోనిది ఈ పద్యం.
పరమభక్త శిఖామణి అయిన విప్రనారాయణుడు దేవదేవి అనే వారకాంత వలలో చిక్కుకొని భ్రష్టుడై పోతాడు. ఎలా ఉండేవాడుఎలా అయిపోయాడో తెలియజేసిన వైనం ఈ చక్కటి పద్యంలో కవి వివరించాడు.
ఆ బ్రాహ్మణ శ్రేష్టుని యొక్క అత్యంత ధృడమైన వజ్రపంజరంవలె ఉండే – అంటే అభేద్యంగా ఉండే సద్భావం. సద్భావం అంటేసద్విషయకమైన భావం. భగవంతుడు సత్ చిదానంద స్వరూపుడు. సత్ అంటే ఉండేది. తక్కినవన్నీ ఉండవు. తద్విషయకమైనభావం సద్భావం. పరమేశ్వర సంబంధమైన భావం.
అంతవరకూ బ్రహ్మచర్య దీక్షలో ఉన్న విప్రనారయణుని సద్భావం అంగన – స్త్రీ - – ఆ దేవదేవితోడి సాహచర్యము చేయడం అనేగుణముతో కలిసి ఉండటం చేత (సాహచర్యగుణ సంపర్కమ్మునన్) వజ్రం లాంటి సద్భావం మెత్తబడుతూ క్రమంగా లోహమై, రాయి (గ్రావంబు) అయి, ఆ పై గట్టి కొయ్య (ధృడ దారువు) అయింది. అక్కడితో ఆగకుండా, లేత చెట్టు (తరళ వృక్షము)అయింది. ఇంకా ఆగలేదు. పండు అయింది, పువ్వు అయ్యింది. దానిలోని తేనె (తత్ మకరందం) అయింది. ఈ రీతిగా క్రమేపీపల్చబడుతూ పల్చబడుతూ పోగా పోగా (పో పో) అన్నింటికన్నా పల్చనైన నీళ్ళ కన్నా కూడా పల్చగా కరిగి పోయిందిట!