వర్ణన రత్నాకరము - విరహి - భాస్కరరామాయణము

వర్ణన రత్నాకరము  - విరహి - భాస్కరరామాయణము
శా.
ఏ మెట్టీయది మెట్టుగా దిది వనం బే రాకుమారుండనో
సౌమిత్రీ విను నీవు రాముఁడవె వత్సా నిక్క మే రాముఁడన్
భూమీశుండవు రామచంద్రుఁడవు హా భూమీజ చంద్రాననా
యేమే యెక్కడ నున్న దాన విట రావే యుల్ల మల్లా డెడిన్.
శా.
ఈ తిగ్మాంశుఁడు నేపఁ జొచ్చె నను రే యేనాఁట నర్కాస్పదం
బీతం డిందుఁ డె యౌనొ లక్ష్మణుఁడ నీ కేమౌదు నేఁ జెప్పుమా
నా తోఁబుట్టవు గావె నాథ మఱి యే నాథుండ నిక్కంబుగా
సీతానాథుఁడ నెందు వోయితివె యో సీతా మనో వల్లభా.
చ.
తపనుఁడు వేపఁ జొచ్చె ననుఁ దమ్ముఁడ వృక్షముక్రిందఁ బెట్టు నా
దపనుఁడు రేయి లేఁడు వసుధావర చంద్రుఁడు గాని చంద్రునిన్
నృప సుత యెట్లెఱింగితివి నీవు మృగాంకము చూడ నున్కి హా
చపలమృగాక్షి చంద్రముఖి జానకి యెక్కడ నున్నదానవే.
సీ.
తాళంబ కానవే తాళఫల స్తనిఁ, గుందంబ కానవే కుందరదన
దిలకంబ కానవే తిలకరమ్యలలాటఁ, గమలంబ కానవే కమలవదన
హరిణంబ కానవే హరిణబాలేక్షణ, సింహంబ కానవే సింహమధ్యఁ
బిక రాజ కానవే పికమంజులస్వనఁ, గీరంబ కానవే కీరవాణి
గీ.
లలిత కలభంబ కానవే కలభగమన, బంధుజీవమ కావవే బంధుజీవ
మైన జనకనందన సీత ననుచు రాముఁ డచట నచట నీగతి వాని నడిగి యడిగి.
సీ.
అదె చలత్తన్వంగి యనుచు నల్లనఁ జేర, నది చూతలతయైన నట్ల నిలుచు
నదె మంజులాలాప యనుచు నల్లనఁ జేర, నది కోకిలంబైన నట్ల నిలుచు
నదె లోలలోచన యనుచు నల్లన జేర, నది కురంగంబైన నట్ల నిలుచు
నదె నీలకుంతల యనుచు నల్లనఁ జేర, నది మయూరంబైన నట్ల నిలుచు
ఆ.వె.
నదె మహీజ నన్ను నచటికై చేసన్న, చేసె ననుచు నల్లఁ జేర నదియు
లలిత మలయ పవన చలితపల్లవ మైన, నట్ల నిలుచు రాముఁ డచట నచట.
                                                       భాస్కర రామాయణము, ఆర, పద్య 258,260,261,262,265.275. 
మెట్టు =కొండ, తిగ్మాంశుఁడు =సూర్యుడు (అతనికున్న 430 పేర్లలో ఇది 66వ పేరు,(తెలుగు పర్యయపద నిఘంటువు), తపనుడు =సూర్యుడు, మృగాంకము =కర్పూరము, కుందము=మొల్లపుష్పము, కలభము=ఏనుగు గున్న(30 సం.), బంధుజీవము=మంకెన, చూతము =మామిడి.          

వర్ణన రత్నాకరము - హంశవింశతి - రాగ విశేషములు

వర్ణన రత్నాకరము - హంశవింశతి - రాగ విశేషములు
సీ.
భైరవి మాళవి బంగాళ హిందోళ, రాజమంజరియు శ్రీరాగ గౌళ
భూపాళ లెన్మిది పురుషరాగంబులు, దేశాక్షి ఘూర్జరి దేశి తోడి
దేవక్రి యాందోళి దేవగాంధారియు, గౌళ గుండక్రియా హారి సలలి
త బిలహరి కురంజి ధన్యాశి పూర్ణగౌళ వరాళి నాట భల్లాతకి మల
గీ.
హరులు సారంగ రామక్రియలు ననంగఁ, గన్నడ యనంగ మంగళకౌశిక యన
వెలయు నారాయణియుఁ జతుర్వింశతి విధ,ములను దనరారు స్త్రీరాగములను మఱియు.

సీ.
కాంభోజి కేదారగౌళ శోకవరాళి, పున్నాగ గుమ్మకాంభోజి శంక
రాభరణము మేఘరంజి తోడివరాళి, నాదనామక్రియ నాట రీతి
గౌళ రామక్రియ మేళరామక్రియ, గౌళనారాయణగౌళ మధ్య
మావతియు ముఖారిమలహరి సామంత, పంతువరాళియు బాళిరాగ

గీ.
చెంచుమలహరి దేశాక్షి శ్రీవరాళి, మాళవియుఁ బాండిసింధురామక్రియయు వ
సంత సామంత శుద్ధవసంత గుబ్జ, రియును హేజిజ్జ్వినీలాంబరియు ననంగ
గీ.
పొసఁగ ముప్పది రెండు నపుంసకములు, మాళవశ్రీయనంగను మలహరి యన
దేవమలహరి రేగుప్తి దిరముకుంద, మలహ రన నైదు మిత్ర లీ మర్మ మరసి.

                                                                                      హంసవింశతి, అ 5, పద్య 123,124,125.

నాకు సంగీతం గుఱించి ఏ మాత్రం కూడా తెలియదు. అందుచేత నేను వ్రాయటంలో తప్పులు దొర్లి ఉంటాయి. ఎవరైనా తెలియపరిస్తే దిద్దుకుంటాను.

ఈ వర్ణన రత్నాకరం నుండి పద్యాలను నేను ఎందుకు ఎత్తి వ్రాస్తున్నాను? నా ఉద్దేశ్యం ఏమిటి? అనే ప్రశ్నలు నాలో మెదిలాయి. ఎందుకంటే --ఎందుకంటే--- నాకు తోచిన సమాధానం - - తెలుగు నేర్చుకోవటానికి, మఱియు  పూర్వ గ్రంథాలలోని అపూర్వఆణిముత్యాలను ఏర్చి కూర్చి నలుగురితో పంచుకొని ఆనందించటానికి - - అనే సమాధానం నాకు తోచింది. సరే  బావుంది, కాని ఈ పద్యాలు సరిగా అర్థంకావటం లేదు కదా -- అనే సందేహం -- ఎవరైనా పెద్దలు అర్థ వివరణ చేస్తారేమో అనే దురాశ ఒకటి. ఎవరైనా నీకు ఎందుకు అర్థవివరణ వ్రాసి సహాయపడాలి? మళ్ళీ ఓ ప్రశ్న. అవును నిజం. ఎవరి పనులు వాళ్ళకే ఉంటాయి కదా! మరైతే ఎలా? సమాధానం తోచింది. ఎవరికి వారే ఓ గురువుగా ఎందుకు మారకూడదు? ఎలా ?? మన కలన యంత్రాల్లో ఆంధ్రభారతి వంటి నిఘంటువుల సహాయంతో అర్థాలు తెలుసుకొనే ప్రయత్నం చేయొచ్చు కదా! అవును అదే సరియైన పద్ధతి. శ్రమ పడి అర్థ తాత్పర్యాలను సాధించగలిగితే కలిగే ఆ ఆనందమే వేఱు. దానికోసమైనా ప్రయత్నం చెయ్యాలి కదా అని అనిపించి మనస్సుకు స్వాస్థ్యత చిక్కింది.

వర్ణన రత్నాకరము పుర వర్ణనము నిరంకుశోపాఖ్యానము

వర్ణన రత్నాకరము  పుర వర్ణనము నిరంకుశోపాఖ్యానము
సీ.
కమలాకరము లౌటఁ గమలాకరములౌట, జలజాప్త విస్ఫూర్తి తెలియఁ బడక
రాజమండలమౌట రాజమండలమౌటఁ, గువలయ ప్రియవృత్తి వివర పడక
మాణిక్య చయమౌట మాణిక్యచయమౌటఁ, గ్రొత్త డాలు సెలంగ గుఱుతు పడక
యమరదీర్ఘిక లౌట నమర దీర్ఘిక లౌట, ఘన సువర్ణాబ్జత గానఁ బడక

గీ.
గోపురము లౌట మణిమయ గోపురంబు, లౌట గురుసమున్నతి మెయిఁ దేట పడక
ద్వాపరంబున విలసిల్లు ద్వాపరంబు, గరిమఁ దనరారు మాణిక్య పురవరంబు.
                                               
                                                                            నిరంకుశోపాఖ్యానము అ 1, పద్య 43. 

వర్ణన రత్నాకరము పుర వర్ణన మొల్ల రామాయణము

వర్ణన రత్నాకరము   పుర వర్ణన మొల్ల రామాయణము
సీ.
మదనాగ యూథ సమగ్ర దేశము గాని, కుటిల వర్తన శేష కులము గాదు
అహవోర్వీ జయ హరినివాసము గాని, కీశ సముత్క రాంకితము గాదు
సుందర స్యందన మందిరం బగుఁ గాని, సంతత మంజుళాశ్రమము గాదు
మోహన గణికా సమూహ గేయము గాని, యూథికా నికర సంయుతము గాదు
గీ.
సరస సత్పుణ్య జన నివాసమ్ము గాని, కఠిన నిర్దయ దైత్య సంఘమ్ము గాదు
కాదు కాదని కొనియాడఁ గలిగినట్టి, పురవరాగ్రమ్ము సాకేతపుర వరమ్ము.

                                                             మొల్ల రామాయణము , బాల కాండము పద్య 2

మొల్లరామాయణ మనగానే నాకు గుర్తుకు వచ్చే పద్యం " కదలకుమీ ధరాతలమ "

వర్ణన రత్నాకరము పుర వర్ణనము ప్రభావతీ ప్రద్యుమ్నము

వర్ణన రత్నాకరము  పుర వర్ణనము  ప్రభావతీ ప్రద్యుమ్నము

సీ.
ధాత్రీ మహాదేవి తాల్చిన మున్నీటి, మొలనూలి రత్నంపు మొగ పనంగ
జలధి పేరిటి పాప తలచుట్టు గల ధరి, త్రీ మూర్తి శివు చిత్ర తిలక మనఁగ
నపర దిక్సతి కట్టినట్టి సాగరమను, పుట్టంపుఁ దుది వ్రాఁత మొగడ యనఁగ
వరుణ గోపుర బద్ధ వార్ధి తోరణ మధ్య, గుంభిత నవ పుష్ప గుచ్ఛ మనఁగ
గీ.
వివిధ మణిమయ గృహదీప్తి విసర విసర, ణోప శోభిత మగు ద్వారకా పురంబు
దవులఁ గాన్పించెఁ దనుఁ జూడ దైవ విభుఁడు, వేయి కన్నులుఁ జాలక వెఱఁగు పడఁగ.

                                                              ప్రభావతీ ప్రద్యుమ్నము అ 1, పద్య 54 

మొగడు = ఇంటి నడికొప్పు

వర్ణన రత్నారము - పుర వర్ణనము - తపతీ సంవరణోపాఖ్యానము

వర్ణన రత్నారము -పుర వర్ణనము - తపతీ సంవరణోపాఖ్యానము
సీ.
శ్రీభావిశేషమి శ్రీభావిభవనంబు, సారస కలిత కాసారసమితి
ప్రాకార వజ్ర దీప్రాకార హర్మ్యంబు, కుంజ రంజిత భద్ర కుంజరంబు
రమణీయతా వాస రమణీయుత విలాసి, కాంచన సౌధాధి కాంచనంబు
రాజహంస కులీన రాజహంస కులంబు, బంధురమ్య గృహస్థ బంధురంబు
గీ.
కల్పకానల్ప శోభనా కల్పకంబు, గోపుర ద్వార చుంబిత గోపురంబు
సింధుజన్మాశ్వ దేశీయ సింధుజంబు, గజపురం బొప్పు జితమరు ద్గజపురంబు.

                                                           తపతీ సంవరణోపాఖ్యానము అ 1, పద్య 43   

వర్ణన రత్నాకరము - పుర వర్ణనము - విక్రమార్క చరిత్రము

వర్ణన రత్నాకరము - పుర వర్ణనము - విక్రమార్క చరిత్రము

సీ.
శ్రీకలితా నూన చిత్ర రేఖా యుక్తి

                గొమ్మలందును గోట కొమ్మలందు

నవరస పదయుక్తి నానార్థ గరిమంబు

                 రాజులందును గవి రాజులందు

గవిలోక సంతోషకర జీవన స్థితి

                  సరసులందును గేళి సరసులందు

నవ నవ శ్రీ సుమనః ప్రవాళ విభూతి

                   మావులందును నెలమావులందు

గీ.

గలిగి సముదగ్ర సౌధాగ్రతల సమగ్ర

శాతకుంభ మహాకుంభ జాతగుంభి

తోరు రత్న వినూత్న శృంగార మగుచు

సిరుల నొప్పారు విక్రమ సింహపురము.


                                   జక్కన కవి  -- విక్రమార్క చరిత్రము  - అ.7, పద్య 133

వర్ణన రత్నాకరము (అమరేశ్వరుని విక్రమ సేనము)

వర్ణన రత్నాకరము  (అమరేశ్వరుని విక్రమ సేనము)

సీ.

ప్రత్యగ్ర రచనాతి భాసుర ప్రాసాద

             నిర్జిత గోత్రావనీ ధరంబు

ప్రాకార శిఖరాగ్ర బంధుర మణిగణ

             ద్విగుణిత తారకా విభ్రమంబు

పరిఖా జలాంతర ప్రతిబింబిత ద్రుమ

              స్మారిత పాతాళ భూరుహంబు

వర పుష్పసౌరభా వర్జిత మధు పశూ

              న్యీ కృ తాశా వారణేంద్ర గండ

తే.

మప్స్సృహణీయ లీలాతిశయ వి

లాసినీ జననేత్ర విలాస జనిత

కుసుమ శరబాణ వైహర్త్య మసదృశార్థ

నిర్జితాలక ముజ్జయినీ పురంబు.

                          చిమ్మపూడి  యమరేశ్వరుడు   విక్రమ సేనము 

వర్ణన రత్నాకరము పుర వర్ణనము (నిర్వచనోత్తర రామాయణము)

వర్ణన రత్నాకరము - పుర వర్ణనము - (నిర్వచనోత్తర రామాయణము)

సీ.

అఖిల భోగములకు నాస్పదం బగుట భో

               గీంద్రు పట్టనమున కీడ యనియు

ధన సమృద్ధుల కెల్లఁ దల్లి యి ల్లగుటఁ గు

                బేరుని వీటికిఁ బెద్ద యనియు

వై భవంబులకు నావాసం బగుట నమ

                 రాధీశు పురమున కధిక మనియు

నిర్మల వృత్తికి నెల వగుటను భార

                 తీశ్వరు ప్రోలికి నెక్కు డనియు


ఆ.వె.

వినుతి సేయఁ జాలి వివిధోత్సవంబుల

నతిశయిల్లి సజ్జనా భిరామ

మై కరంబు వొలుచు నన్నగరంబు వి

స్ఫురిత సకల వస్తు పూర్ణ మగుచు.

                                           నిర్వచనోత్తర రామాయణము అ 1 పద్య 46

             అయోధ్యానగరం అనుకుంటాను ఆ నగరం.

వర్ణన రత్నాకరము - పురవర్ణనము (అథర్వణ భారతము)

వర్ణన రత్నాకరము -పుర వర్ణనము (అథర్వణ భారతము)

రాజ మండల పూర్ణ రాజ మండల వీథి
                    రత్న గర్భామల రత్న గర్భ
గంధర్వ గంధర్వ గంధర్వ నగరంబు
                     నాగ పున్నాగ పున్నాగ వనము
మార్గణ మార్గణ మార్గణ పీఠ ము
                     త్తుంగ భుజంగ భుజంగ భూమి
కాంత కాంతారాతి కాంత కుంతస్థలి
                     వీర కుమార కుమార సరసి

ఆ.వె.

యనఁగఁ బొగడు కెక్కు నలకాపురంబు దే
వేంద్రుపురము దానవేంద్రు పురము
గ్రేణి సేయు లలిత శోణాంశు మణిబద్ధ
గోపురంబు హస్తినాపురంబు.

                              అథర్వణ భారతము
(ఈ పుస్తకము మనకు ఎక్కడైనా లభించేనా?)